چکیده

طرح حاضر با هدف طراحی، ارزیابی و اجرای دورۀ آموزش پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر برای  دانش آموزان مقطع متوسطه انجام یافته است. جهت طراحی دوره، نظریات  سوء مصرف، پیشگیری و منابع مرتبط مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به موارد مشترک و متفاوت  نظریات و دوره های پیشین و اعمال نظر متخصصین، دورۀ مذکور طراحی و تدوین شد و مورد تأیید 5 نفر از روان شناسان قرار گرفت. نگرش سنج دانش آموزان به مواد مخدر، پس از بررسی مبانی نظری مرتبط و ابزارهای پیشین به صورت مقدماتی طراحی گردید. روایی محتوایی آزمون با استفاده ازضریب توافق داوران (28 نفر از اساتید روان شناسی و مشاوره و عموماً با تجربۀ کار بالینی با معتادان) مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آزمون مذکور، با اجرای مقدماتی (Pilot) بر روی 30 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه در سال سوم دبیرستان، با استفاده ازآلفای کرنباخ محاسبه شده و ضریب بدست آمده 733/0 می باشد. جهت اجرای دوره، 2 گروه از دانش آموزان مقطع دبیرستان در پایۀ سوم انتخاب شدند. با استفاده از طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون، پس آزمون با گروه گواه پس از اجرای پیش آزمون بر روی  گروه ها (نگرش سنج محقق ساخته)، دورۀ آموزشی طی 4 جلسه برای گروه آزمایشی برگزار گردید. در نهایت، داده ها با استفاده از نرم افزار آماری Spss . 12 و با استفاده از آزمون های t مستقل وتحلیل کوواریانس مورد بررسی قرار گرفت. تفاوت معنی دار در نگرش به سوء مصرف مواد مخدر در گروه آزمایشی گواه از اثر بخشی دوره در ایجاد نگرش منفی به سوء مصرف مواد مخدر داشته است و از این رو دورۀ مذکور می تواند در سطح وسیع تر برای پیشگیری اولیه کاربرد داشته باشد.

عنوان                                                                                           صفحه

فهرست مطالب

چکیده ……………………………………………………………………………………………………….. 1

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 2

فصل اول: طرح کلی تحقیق

بیان مسئله…………………………………………………………………………………………………….. 5

ضرورت …………………………………………………………………………………………………… 11

اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………….. 12

سؤالات و فرضیات ……………………………………………………………………………………… 12

تعاریف نظری اصطلاحات……………………………………………………………………………… 13

تعاریف عملیاتی اصطلاحات…………………………………………………………………………… 18

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش ها

پیشگیری از مصرف مواد مخدر ……………………………………………………………………….. 20

رویکرد ها و نظریه های پیشگیری ……………………………………………………………………. 24

نگرش مثبت به مواد مخدر ……………………………………………………………………………… 36

نظریات سوء مصرف مواد مخدر ……………………………………………………………………… 50

رویکرد مهارت های زندگی …………………………………………………………………………… 53

رویکرد مهارت های زندگی …………………………………………………………………………… 66

برنامه های آموزش پیشگری در مدارس جهان ……………………………………………………… 79

انگلستان ……………………………………………………………………………………………………. 80

آمریکا ……………………………………………………………………………………………………… 85

کویت ……………………………………………………………………………………………………… 93

ایران ………………………………………………………………………………………………………… 95

دورۀ پیشنهادی آموزش فرد- مدار پیشگری از سوء مصرف مواد مخدر ……………………… 125

فصل سوم: روش شناسی

روش تحقیق……………………………………………………………………………………………… 134

جامعۀ آماری ……………………………………………………………………………………………. 135

شیوۀ انجام طرح…………………………………………………………………………………………. 135

ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………………………. 136

شیوۀ تجزیه و تحلیل اطلاعات ………………………………………………………………………. 138

فصل جهارم: نتایج

نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل اطلاعات ……………………………………………………. 141

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………. 146

محدودیت ها ……………………………………………………………………………………………. 159

پیشنهاد ها ……………………………………………………………………………………………….. 160

منابع  ……………………………………………………………………………………………………… 167

فهرست جداول

فصل اول

جدول 1- 1: ملاک های DSM- IV برای مسمومیت با مواد…………………………………….. 15

جدول 1- 2: ملاک های DSM- IV برای ترک مواد…………………………………………….. 16

جدول 1- 3: ملاک های تشخیص DSM- IV برای وابستگی به مواد………………………….. 16

جدول 1- 4: ملاک های تشخیص DSM- IV برای سوء مصرف مواد………………………… 17

فصل دوم

جدول 2- 1: خلاصه ای از برنامه های آموزشی مدارس …………………………………………. 35

جدول 2- 2: دسته بندی نظریات با توجه به خود، دیگران، جامعه و طبیعت ………………….. 46

جدول 2- 3: نقطۀ تمرکز رشته ای نظریه ها…………………………………………………………. 47

جدول 2- 4:حدود نظریات با توجه به خلاصۀ عنوان، متغیرهای کلیدی، مادۀ موردتأکید و    ویژگی های جمعیت شناختی…………………………………………………………………………………………………….. 48

جدول 2- 5: عوامل خطر در سوء مصرف مواد……………………………………………………… 69

جدول 2- 6: عوامل محافظت کننده و عوامل خطر برای شروع مصرف داروهای غیر مجاز در بین نوجوانان 70

جدول 2- 7: رئوس محتوای برنامۀ پیشگیری از اعتیاد در کتاب تغذیه و بهداشت……………. 85

جدول 2- 8: در زمینۀ آموزش پیشگیری از اعتیاد…………………………………………………… 88

جدول 2- 9: معرفی دارو و هشدارهای آن ………………………………………………………….. 89

جدول 2- 10: روش های تدریس درزمینۀ آموزش پیشگیری ازاعتیاددرکشورهای موردمطالعه. 124

جدول 2- 11: تقسیم بندی ابعاد عوامل غیر قابل کنترل (فردی و اجتماعی)………………….. 126

جدول 2- 12: تقسیم بندی ابعاد عوامل قابل کنترل (فردی و اجتماعی)………………………. 126

جدول 2- 13: عوامل غیر قابل کنترل (فردی و اجتماعی) ………………………………………. 127

جدول 2- 14: عوامل قابل کنترل (فردی و اجتماعی) ……………………………………………. 128

جدول 2- 15: عوامل قابل کنترل (فردی و اجتماعی) در مجموع نظریات پیشین……………. 129

جدول2- 16: تقسیم بندی ابعاد وسطوح مداخلات در پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر. 129

جدول2- 17: دورۀ آموزشی فرد- مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر (با تأکید بر عوامل قابل کنترل اجتماعی) 130

جدول2- 18: دورۀ آموزشی فرد- مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر (با تأکید بر عوامل قابل کنترل فردی و اجتماعی)…………………………………………………………………………………………………. 131

جدول2- 19: امتیاز دورۀ آموزش فرد- مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر مبتنی بر عوامل قابل کنترل فردی و اجتماعی …………………………………………………………………………………………………. 132

فصل سوم

جدول 3- 1: دیاگرام طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل غیرتصافی……………. 134

جدول 3- 2: نمونه سؤالات آزمون …………………………………………………………………. 136

جدول 3- 3: خلاصۀ محاسبۀ t تک متغیری برای بررسی روایی ابزار………………………… 137

فصل چهارم 

جداول 4- 1: خلاصۀ اطلاعات توصیفی بدست آمده از تحلیل داده ها  …………………….. 141

جدول 4- 2: آماره های پیش آزمون و پس آزمون گروه های گواه و آزمایش…………….. 142

جدول 4- 3: آزمون برای واریانس ها ……………………………………………………………… 142

جدول 4- 4: آزمون برای میانگین ها………………………………………………………………… 142

جدول 4- 5: آزمونt  مستقل برای مقایسۀ اختلاف میانگین های پیش آزمون و پس آزمون     گروه های گواه آزمایشی…………………………………………………………………………………………………………….. 143

جدول 4- 6: خلاصۀ نتایج تحلیل کوواریانس ……………………………………………………. 144

فهرست شکل ها

شکل 2- 1: الگوی کلی شروع مصرف ……………………………………………………………… 71

شکل 2- 2: رابطۀ عوامل مؤثر در سوء مصرف مواد مخدر ………………………………………. 81

شکل 2- 3: مثالی از رسم نقشۀ پنداره ها برای الکل …………………………………………….. 113

شکل 2- 4: مثالی از رسم نقشۀ مفهوم ها برای سیگاز گشیدن …………………………………. 114

فهرست پیوست ها

پیوست الف. نگرش سنج سوء مصرف مواد مخدر ………………………………………………. 161

پیوست ب. دورۀ آموزشی فرد – مدار پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر به تفکیک جلسات آموزشی 163

منابع:

- آذری نواز، خیراله و آزاد حسین، (بهار 1383).  بررسی آموزش نقش فیلم مستند و کاریکاتور با محتوای ضد اعتیاد در نگرش دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی منطقۀ 7 تهران، نسبت به اعتیاد و مقایسۀ آنها، محل نشر: تهران ، فصلنامۀ اعتیاد پژوهی (علمی – پژوهشی)، سال دوم، شمارۀ 6.

- اباد نیسکی هوارد، ترجمۀ محمد علی زکریایی و همکاران، (1384). مواد مخدر، نگاهی اجمالی (فصل دهم، پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر)، محل نشر: تهران، انتشارات جامعه و فرهنگ ریاست جمهوری ستاد مبارزه با مواد مخدر، صفحات 291 الی 308 .

-  باقری منصور و بهرامی احسان هادی، (تابستان 1382).  نقش آموزش مهارت های زندگی، بر دانش و نگرش نسبت به مواد مخدر و عزت نفس دانش آموزان، محل نشر: تهران، فصلنامۀ اعتیاد پژوهی (علمی – پژوهشی)، سال اول، شمارۀ 2.

- جمالی اختر و قربانی مجید، (پاییز 1383). بررسیزمینه های آموزش پیشگیری از اعتیاد ودر مدارس کل کشور،محل نشر: تهران، فصلنامۀ اعتیاد پژوهی (علمی – پژوهشی)، سال دوم، شمارۀ 8 .

- دلاور علی، (1383).  مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، محل نشر: تهران، (چاپ سوم از ویرایش جدید) انتشارات رشد.

- دلاور علی، علیزاده ابراهیم و رضایی علی محمد، (1384).  ساخت و استاندارد سازی آموزش نگرش سنج به مواد مخدر و تعیین رابطۀ میان مؤلفه های فردی و خانوادگی با آن برای دانش آموزان مقطع متوسطۀ شهر تهران، محل نشر: تهران، فصلنامۀ تعلیم و تربیت، شمارۀ 79.

-  دفتر پیشگیری، (1384).  مدرسۀ مروج سلامت (راهنمای دبیران رابط)، محل نشر: تهران، معاونت تربیت بدنی و تندرستی وزارت آموزش و پرورش.

دانلود فایل